Op zoek naar een behandeling voor hersenproblemen bij myotone dystrofie

Altijd hersenproblemen bij MD

Van Bokhoven en Wansink werken bij het Radboudumc in Nijmegen. Ze hebben subsidie gekregen van het Prinses Beatrix Spierfonds voor een nieuw onderzoek en dat heeft alles te maken met hersencellen. “De ziekte waar wij ons op richten is myotone dystrofie, MD. Dat is een spierziekte, maar het tast ook vele andere organen aan, waaronder de hersenen”, legt Van Bokhoven uit. Hij is professor neurogenetica. “Voor mensen die MD hebben, zijn juist de hersenproblemen heel ernstig. Concentratieverlies, geen initiatief meer kunnen nemen, moeilijk leren… Dat is voor patiënten én de mensen om ze heen heel moeilijk.”

“Bij baby’s met de aangeboren vorm van MD zie je dat hun hersenen al een andere ontwikkeling hebben doorgemaakt dan die van een kindje zonder MD”, zegt Wansink, die celbioloog is. “Hun klachten zijn ook veel ernstiger dan bij mensen die op latere leeftijd last krijgen van deze ziekte. Maar of het nu mild of ernstig is, we zien eigenlijk altijd dat MD ook de hersenen aantast.”

Het juiste recept

“Het lastige is dat je geen hersencellen van een levend persoon kunt nemen om daar onderzoek mee te doen”, legt Van Bokhoven uit. “Daarom is het zo geweldig dat er een paar jaar geleden een slimme truc is ontdekt waarmee we een huidcel, die iemand best kan missen, terug kunnen laten gaan naar de stamcel die hij ooit was. Het leek altijd onmogelijk, maar de cel legt zijn hele ontwikkeling dan in omgekeerde volgorde af.” Terug in de tijd, als het ware? “Ja, het wordt dan weer bijna precies een stamcel zoals vlak na de bevruchting”, vertelt Wansink. “En het bijzondere van stamcellen is dat ze zich eindeloos kunnen delen en dat je er in het laboratorium, met het juiste recept, totaal verschillende celtypen van kunt maken. Ook hersencellen.”

“Dit onderzoek is nog maar net begonnen. Maar de promovenda met wie we werken, heeft al eerder in ons lab aangetoond dat ze inderdaad van huidcellen stamcellen en van die stamcellen neuronen kan maken, cellen die in onze hersenen zitten. Sterker nog, de gekweekte neuronen gedragen zich in een schaaltje ook als echte hersencellen. Ze gaan verbindingen met elkaar aan, ze creëren een netwerk, net als in ons brein. En ze wisselen informatie met elkaar uit. Dat weten we omdat we werken met smart dishes – slimme petrischaaltjes met micro-elektroden op de bodem die minuscule elektrische signaaltjes kunnen meten. De hersencellen die we kweken vanuit huidcellen doen dus in de basis in ieder geval wat onze hersencellen in het echt ook doen.”

Enorme uitdaging

“We zien in de eerste experimenten al dat de cellen van iemand met MD zich anders gedragen dan die van een gezond persoon”, schetst Van Bokhoven. “Wat we nu gaan onderzoeken, is waar het in het zenuwstelsel precies misgaat. Zodra we dat weten, gaan we kijken of bepaalde medicijnen die voor spiercellen werken ook effect hebben in hersencellen. Ook zijn we benieuwd of we bijvoorbeeld met CRISPR-Cas het stukje DNA weg kunnen knippen dat MD veroorzaakt.”

“Het wordt nog een spannende rit hoor,” zegt Wansink, “het is een enorme uitdaging om de foutjes die je vindt in een cel te koppelen aan specifieke symptomen, zodat je kunt zeggen: van die fout krijg je die klacht. En we zijn ook heel benieuwd of je in hersencellen misschien wel met andere middelen moet werken, of in een andere dosering. We staan nog helemaal aan het begin, dit onderzoek leidt niet meteen tot een behandeling. Maar alle nieuwe kennis delen we hier in Nijmegen en ver daarbuiten met collega-wetenschappers, zodat we hopelijk echt aan een nieuw hoofdstuk kunnen beginnen voor mensen met MD.”