Wetenschappelijk onderzoek
Brede behandeling van spierziekten voor en met patiënten
Op donderdag 12 september wordt neuroloog Nicol Voermans officieel geïnstalleerd als hoogleraar Spierziekten aan de…
Lees verder
De spierziekte FSHD kan zich op heel verschillende manieren uiten, maar uiteindelijk kunnen alle spieren hun kracht verliezen. Genezing is niet mogelijk. Nog niet – twee topwetenschappers doen op dit moment, met financiële steun van het Prinses Beatrix Spierfonds, onderzoek naar een gentherapie voor FSHD. Ze zijn voorzichtig, maar hebben goede hoop.
Fout eiwit
“Rond 2010 hebben we de oorzaak gevonden voor FSHD”, vertelt geneticus prof. dr. Silvère van der Maarel. “We ontdekten toen dat er bij mensen met FSHD een eiwit in de spieren zit dat daar niet thuishoort. De aanwezigheid van dit eiwit – DUX4- veroorzaakt het progressieve spierverlies.” Daar wil Silvère samen met neuroloog prof. dr. Baziel van Engelen iets aan doen. “Wij willen met gentherapie een specifiek signaal uit het DNA verwijderen”, legt Silvère uit. “Dit signaal zorgt bij mensen met FSHD voor de aanmaak van DUX4. Door dit signaal weg te halen wordt er geen DUX4 meer aangemaakt, terwijl alle gezonde processen gewoon doorgaan.”
“Gentherapie is in principe iets dat je één keer doet”, legt Baziel uit. “Je corrigeert het DNA, waarna de cel stopt met het aanmaken van het eiwit DUX4. Maar om iemand echt te genezen, zou je het DNA in elke cel van elke spier moeten veranderen, zodat er nergens meer DUX4 wordt aangemaakt. Dat is helaas niet haalbaar.”
Hoop
“En toch is er hoop,” vult Silvère aan, “want we weten dat sommige FSHD-patiënten zowel zieke als gezonde cellen in hun spieren hebben. En we weten dat deze mensen in het algemeen minder ernstige klachten hebben en minder snel achteruitgaan dan mensen bij wie alle spiercellen ziek zijn. Die kennis is heel belangrijk. Het geeft namelijk de hoop dat je ook al een positief effect kunt bereiken als je maar een deel van de cellen kunt behandelen. Hoe groot dat deel moet zijn, dat moeten we nog ontdekken.”
“Het werkt op celniveau in een schaaltje. Maar werkt het ook in het lichaam?”
“Een belangrijke sprong is al gemaakt”, vertelt Baziel. “We weten dat we de truc met succes uit kunnen voeren in spiercellen die we van patiënten krijgen. Als Silvère met zijn team in het DNA van die cellen dat ene specifieke signaal wegknipt, kunnen ze geen DUX4 meer aanmaken.” Dat de ingreep werkt op celniveau in een schaaltje, dat hebben de onderzoekers dus bewezen. De volgende stap is nu om te kijken of het ook in het lichaam werkt. Dat gaan de onderzoekers nu testen in het laboratorium.
Spannend
“FSHD uit zich meestal pas tussen je 15e en 20e levensjaar. Daarom kijken we naar twee dingen”, vervolgt Silvère. “Ten eerste: wat gebeurt er als we de behandeling doen vóórdat er klachten zijn, kunnen we de ziekte daarmee dan voorkomen? En ten tweede: wat gebeurt er als er al klachten zijn, kunnen we de achteruitgang dan stopzetten of misschien zelfs voor verbetering zorgen? Bij FSHD begin je in principe met gezonde spieren. Dus als ze nog niet te zwaar zijn aangetast, hebben de spieren misschien nog wel de kans om helemaal te herstellen.”
“Je ziet het: Silvère is voor deze benadering de meest optimistische van ons tweeën”, lacht Baziel. “Maar als dit onderzoek succesvol is, dan zou dat voor patiënten betekenen dat zij niet zieker hoeven te worden dan ze op dat moment zijn. Dat we de achteruitgang stop kunnen zetten.” Waar Silvère aan toevoegt: “Bovendien is FSHD een erfelijke aandoening die pas in de tienerjaren begint. Stel dat deze gentherapie werkt en je weet dat er FSHD in de familie zit. Dan hebben we bij jonge mensen dus de kans om te voorkomen dat zij er ziek van worden.”
