Wetenschappelijk onderzoek
Cholesterol speelt sleutelrol bij de spierziekte HMSN
Een verstoorde cholesterolaanmaak zou een belangrijke factor kunnen zijn in het ziektebeloop van HMSN. Daarom…
Lees verder
Als wetenschappers één ding nodig hebben, is het doorzettingsvermogen. Dat was ook het geval bij prof. dr. Erik Storkebaum. Hij ontdekte een mogelijke behandeling voor HMSN type 2D. Maar hoe krijg je dit op de juiste plek in het lichaam? Van virussen tot nanodeeltjes, de zoektocht naar de juiste bezorgmethode was uitdagend. Maar gentherapie brengt hoop.
“Gentherapie is de enige manier om met een éénmalige behandeling, een langdurig effect te bereiken. We vinden het geweldig dat het Spierfonds hierin investeert.” – prof. dr. Erik Storkebaum
Doorbraak voor onderzoek
“Toen ik 18 jaar geleden met dit onderzoek begon, wist niemand waar het met HMSN precies fout gaat”, begint Erik. “Inmiddels is dat gelukkig anders. Wat we hebben ontdekt, is dat mensen met HMSN type 2D ziek worden omdat ze een tekort hebben aan het molecuul tRNA. Door een fout in het DNA wordt dit molecuul als het ware ‘gekaapt’. Daardoor kunnen belangrijke eiwitten onvoldoende gemaakt worden en sterven de zenuwen af.”
Het betekende een doorbraak voor het onderzoek naar HMSN 2D. Want nu de oorzaak bekend is, kan de zoektocht naar een oplossing beginnen. In eerder onderzoek ontdekte Erik met zijn team dat een extra voorraad tRNA ervoor kan zorgen dat de zenuwen gezond blijven en er helemaal geen klachten ontstaan. Kortom: met extra tRNA word je niet ziek. Maar hoe krijg je het tRNA in de cel? Dat bleek een uitdaging te zijn.
Een nieuwe invalshoek
“Eerst hebben we het verpakt in microscopisch kleine druppeltjes vet (nanodeeltjes),” vertelt Erik, “die we lieten samensmelten met de celwand zodat het tRNA naar binnen kon. Maar deze route liep dood, het lukte niet om het tRNA op de goede plek te krijgen. Bovendien weten we inmiddels dat tRNA niet superstabiel is. Zelfs als je het de cel in krijgt, valt het na een paar weken uit elkaar en zou je opnieuw moeten beginnen.”
De onderzoekers gooiden het daarom over een andere boeg. Wat als je niet het tRNA de cel in brengt, maar een stukje gezond DNA? Een gentherapie waardoor het lichaam zelf meer van het belangrijke tRNA gaat produceren? “Met een ‘virale vector’ – een aangepast virus waar je niet ziek van kunt worden – kunnen we het DNA in de cel afleveren. Het ingebrachte DNA zorgt dat er weer genoeg tRNA wordt aangemaakt én het blijft zijn werk doen. Je hoeft het dus in principe maar één keer in te spuiten.”
In het laboratorium werkt het
Erik benadrukt dat ze nog niet zover zijn dat ze de therapie kunnen testen bij mensen. “Dat gaat nog zeker vijf jaar duren, zo niet langer. We moeten nog heel wat stappen zetten voordat dat kan. Maar we hebben in ons laboratorium net de eerste resultaten gezien en die zijn echt spectaculair! Als we het stukje DNA inbrengen in een ziektemodel voordat de klachten ontstaan, kunnen we de ziekte volledig voorkomen.”
“Hier hebben we laten zien dat we met onze virale vector de zenuwcellen bereiken. In het paars zie je de zenuwcellen. En in het groen de virale vector. Als je die twee beelden samensmelt, zie je dat ze overlappen. Dat betekent dat de virale vector in de zenuwcellen is gekomen. Kortom: in het laboratorium werkt het.”
Van lab naar mens
Nu is het natuurlijk zo dat de meeste mensen met HMSN zich pas melden als ze al klachten hebben. De volgende grote vraag is dan ook of toediening nadat de eerste symptomen zijn ontstaan, óók een therapeutisch effect heeft. Erik: “Kunnen we de ziekte dan vertragen of stoppen? Of misschien zelfs de symptomen verbeteren? Dat vind ik een hele spannende vraag. Op het moment dat de klachten optreden, zijn de zenuwen namelijk al beschadigd. Maar de therapie zal, zeker in eerste instantie, pas worden toegediend aan patiënten die al symptomen hebben.”
“Gentherapie is de enige manier om met een éénmalige behandeling, een langdurig effect te bereiken. In het beste geval zelfs levenslang. Daarom vinden we natuurlijk geweldig dat het Spierfonds hierin investeert. Als het allemaal lukt en onze aanpak in de toekomst ook werkt in de mens, dan hebben we hiermee de eerste effectieve behandeling gevonden voor HMSN.”
